Ramowe zasady gospodarki odpadami komunalnymi w gminach członkowskich Związku Gmin Północno-Zachodniej Lubelszczyzny

Poniższe ramowe zasady opracowane zostały z uwzględnieniem uwarunkowań prawnych wynikających z aktów prawnych zarówno obowiązujących w tym zakresie, jak i projektowanych do wdrożenia na dzień opracowania (1 czerwca 2012 r.), oraz podjętych przez Związek uchwał, a także umów i zobowiązań podjętych przez statutowe organy Związku, tj:

- Ustawa z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (Dz. U. z 2012 r., poz 391).

- Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (Dz. U. Z 2010 r. poz. 1243, z późn. zm.)

- Rozporządzenie Ministra Środowiska projekt z dnia 2 maja 2012 r. w sprawie szczegółowych wymagań w zakresie odbierania odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości (wersja skierowana do publikacji).

- Rozporządzenie Ministra Środowiska projekt z dnia 7 maja 2012 r. w sprawie mechaniczno-biologicznego przetwarzania zmieszanych odpadów komunalnych (wersja skierowana do notyfikacji).

- Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 11 maja 2012 r. w sprawie poziomów ograniczenia masy odpadów komunalnych ulegających biodegradacji przekazywanych do składowania oraz sposobu obliczania poziomu ograniczania masy tych odpadów (oczekuje na publikację).

- Rozporządzenia Ministra Środowiska projekt w sprawie poziomów recyklingu, przygotowania do ponownego użycia i odzysku innymi metodami niektórych frakcji odpadów komunalnych (wersja skierowana do podpisu Ministra Środowiska).

- Rozporządzenia Ministra Gospodarki z dnia 12 czerwca 2007 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie kryteriów oraz procedur dopuszczenia odpadów do składowania na składowisku odpadów danego typu (Dz. U. Z 2007 r Nr 121 poz 832).

- Statut Związku komunalnego Gmin Powiatu Radzyńskiego (Zarządzenie Nr 131 Wojewody Lubelskiego z dnia 19 czerwca 2001 r. z późn. zm.).

- Umowy nr: 16/09-UDA-RPLU.06.01.00-06-052/09-00-0296 z dnia 30 lipca 2010r., zawartej pomiędzy Województwem Lubelskim, Zarządem Województwa, a Związkiem Komunalnym Gmin Powiatu Radzyńskiego o dofinansowanie Projektu: „Budowa zakładu zagospodarowania odpadów komunalnych „Adamki” w miejscowości Biała g. Radzyń Podlaski” w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Lubelskiego na lata 2007 – 2013, Osi Priorytetowej VI Środowisko i czysta energia, Działanie 6.1 Ochrona i kształtowanie środowiska, Kategoria II: Gospodarka odpadami i ochrona powierzchni ziemi, współfinansowanego ze środków europejskich

- Umowa Spółki – Akt notarialny Repertorium A NR 1807/2010 sporządzony dnia 5 maja 2010 r. w Kancelarii Notarialnej w Radzyniu Podlaskim przy ul. Ostrowieckiej 40 przed notariuszem Wiesławem Kowalczykiem.

Na wstępie opracowania należy stanowczo nadmienić, że swoboda wyboru metod i wariantów gospodarki odpadami komunalnymi w granicach przyznanych gminom przez powszechnie obowiązujące akty prawa musi być na obszarze gmin członkowskich Związku weryfikowana przez skutki wynikające z podjętych przez organy statutowe Związku uchwał i zobowiązań w taki sposób, aby działania przyszłe nie wykluczały działań wcześniej podjętych i nie powodowały negatywnych skutków rzeczowych i finansowych dla gmin członków Związku.

W dniu 2 października 2009 r. Związek Komunalny Gmin Powiatu Radzyńskiego aplikował Wniosek o dofinansowanie projektu w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Lubelskiego na lata 2007 – 2013 współfinansowanego ze środków Unii Europejskiej – Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego na realizację zadania pn. „Budowa zakładu zagospodarowania odpadów komunalnych „Adamki” w miejscowości Biała g. Radzyń Podlaski”. Wniosek został pozytywnie oceniony i przyjęty do dofinansowania.

W dniu 30 lipca 2010 r. została zawarta Umowa nr: 16/09-UDA-RPLU.06.01.00-06-052/09-00-0296 pomiędzy Zarządem Województwa Lubelskiego, a Zarządem Związku Komunalnego Gmin Powiatu Radzyńskiego, o dofinansowanie Projektu o całkowitej wartości 25 614 565, 72 PLN wydatków kwalifikowanych.

Realizacja projektu została rozpoczęta w dniu 4 lipca 2011 r. poprzez podpisanie umowy z Generalnym Wykonawcą Przedsiębiorstwem Budimex SA Warszawa ul. Stawki 40, z terminem zakończenia 4 sierpnia 2012 r.

Projekt ten winien być realizowany w oparciu o wniosek o dofinansowanie projektu (§ 2 pkt 2 umowy). Projekt po jego zrealizowaniu podlega rygorom ustalonym w rozporządzeniu Rady (WE) nr 1083/2006, rozporządzeniu Komisji nr 1828/2006, oraz rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady nr 1080/2006, (głównie chodzi o zachowanie trwałości projektu i osiągnięcie wskaźników produktu i rezultatu założonych we wniosku aplikacyjnym)

Przyjęte we wniosku aplikacyjnym wskaźniki produktu zostaną osiągnięte w momencie ukończenia realizacji przedsięwzięcia, natomiast pozostaną do osiągnięcia w pięcioletnim okresie realizacyjnym wskaźniki rezultatu, które są następujące:

- wskaźnik LSI-R.6.1.8 „Ilość odpadów poddanych segregacji 120 ton/doba” (Tabela F1)

- wskaźnik LSI-R.6.1.9 „Ilość odpadów poddanych składowaniu w kompostowni 12 ton/doba”.

O ile osiągnięcie drugiego wskaźnika rezultatu nie powinno nastręczać żadnych trudności, to osiągnięcie pierwszego wymagać będzie ustanowienia przez gminy członkowskie Związku szeregu spójnych i zdyscyplinowanych działań podczas planowania i realizacji sposobu gospodarowania odpadami komunalnymi na obszarze Związku zmierzające do zapewnienia odpowiedniego strumienia odpadów komunalnych do przetwarzania przez zakład.

Konieczne jest w tym miejscu podkreślenie, że nieosiągnięcie wskaźników rezultatu w realizacji projektu skutkować będzie zgodnie z przytoczonymi wyżej aktami prawnymi oraz umową zawartą z Instytucją Zarządzającą zwrotem przyznanego dofinansowania wraz z odsetkami. Instytucje unijne są w tym względzie bardzo skrupulatne i takie przypadki już mają miejsce w stosunku do wcześniejszych funduszy ZPORR (RPO jest jeszcze za młodym programem na ostateczne rozliczenia).

Już w tym momencie trzeba jednoznacznie stwierdzić, że te działania w konsekwencji nie oznaczają ponoszenia przez mieszkańców gmin członkowskich Związku większych niż w gminach niezrzeszonych w Związku opłat za zagospodarowanie odpadami komunalnymi, wręcz przeciwnie, dobrze przeprowadzone wdrożenie przepisów wynikających ze znowelizowanej ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach może i powinno przynieść efekty w postaci racjonalnych, relatywnie niższych stawek opłat w porównaniu do gmin spoza Związku.

Aspekt wysokości opłat za zagospodarowanie odpadów komunalnych powinien być jednakże rozpatrywany w znacznie dłuższej perspektywie czasowej niż najbliższe dwa, trzy lata. Są na rynku gospodarki odpadami komunalnymi przedsiębiorcy, których zapewne stać będzie na znaczne obniżenie proponowanych cen w pierwszych ofertach przetargowych na odbiór odpadów komunalnych, a zwłaszcza w przetargach na odbiór i zagospodarowanie. Po wyeliminowaniu z rynku konkurentów, zwłaszcza małych przedsiębiorstw będą mogły sobie to zrekompensować w przyszłości,podnosząc ceny kiedy rynek przedsiębiorców w tym obszarze ustabilizuje się. Przy wykorzystaniu potencjału własnego Związku w postaci nowego zakładu, wysokość opłat na terenie działania Związku ma szanse pozostać stabilna w dłuższej perspektywie czasowej.

Planując gospodarkę odpadami komunalnymi, gminy członkowskie Związku powinny uwzględnić następujące założenia:

1. W trybie Art. 6c ust.2 Ustawy z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (ucp) podjąć uchwały o objęciu odbiorem odpadów komunalnych nieruchomości niezamieszkałe. Daje to możliwość uzyskania większego strumienia odpadów do zagospodarowania przez własny Zakład Zagospodarowania Odpadów Komunalnych w Adamkach, (ZZOK) a tym samym gwarancję osiągnięcia wyżej omawianego wskaźnika rezultatu tj. ilości odpadów poddanych segregacji w skali doby (120 ton/doba). Strumień odpadów z nieruchomości niezamieszkałych (biura, sklepy, banki, szkoły, zakłady pracy itp.) jest strumieniem morfologicznie lepszym i łatwym do zagospodarowania i odzysku, a więc poprawi znacznie ekonomikę ZZOK oraz stopień odzysku, a tym samym wywiązania się gmin z nałożonego obowiązku poziomu odzysku. Windykacja należności z tytułu opłat za gospodarowanie odpadami od właścicieli nieruchomości niezamieszkałych (przedsiębiorców) jest z reguły skuteczniejsza, co poprawi stopień ściągalności opłat.

2. Przetargi wynikające z Art.6d ust. 1 ucp powinny być ogłaszane wyłącznie na odbiór odpadów ze wskazaniem w SIWZ (specyfikacja istotnych warunków zamówienia) obowiązku dostarczenia wszystkich zebranych odpadów do ZZOK w Adamkach. Taki sposób postępowania zapewni nie tylko ekonomiczną pracę zakładu i wywiązanie się ze zobowiązań wynikających z umowy z Instytucją Zarządzającą, ale także kontrolę nad całym strumieniem odpadów komunalnych, łatwość gromadzenia danych do sprawozdawczości, analizę funkcjonowania systemu i możliwość jego modyfikacji w przyszłości.

3. Gminy członkowskie Związku powinny podpisać umowy na zagospodarowanie odpadów zebranych przez wyłonionych w przetargach przedsiębiorców odbierających i w całości dostarczanych przez nich do ZZOK w Adamkach. Prawnie jest to możliwe na podstawie Art. 2 Ustawy z dnia 20 grudnia 1996 r.o gospodarce komunalnej (Dz. U. Z 1997 r. nr 9 poz. 43 z późn. zm.). Rozwiązanie takie daje możliwość korygowania stawek opłat przez ZZOK w Adamkach za zagospodarowanie odpadów corocznie, mimo trwających umów z przedsiębiorcami odbierającymi odpady (przetargi na odbiór będą przeważnie ogłaszane na okresy dłuższe niż jeden rok). W przypadku dobrej kondycji finansowej ZZOK w Adamkach można będzie obniżyć stawki opłat za przyjęcie odpadów przez ZZOK, a tym samym wysokości opłat dla mieszkańców. Zakład ten jest bowiem pod całkowitą kontrolą Związku Komunalnego, zarówno pod względem wyniku finansowego jak i czynników kosztotwórczych (np. racjonalność zatrudnienia poziom płac itp.). Dodać w tym miejscu należy, że w okresie trwałości realizowanego przez Związek projektu (5 lat), ZZOK może osiągać jedynie zysk określony jako „godziwy” co w języku praktycznym wynosi ok. 8% w skali roku. Osiągnięcie większego zysku skutkowałoby odprowadzeniem do kasy UE nadwyżek. Dla przedsiębiorcy spoza sektora publicznego nie jest to stopa zysku zbyt atrakcyjna przy znacznym ryzyku i konieczności poniesienia wysokich nakładów na wybudowanie instalacji, mając do wyboru np. lokatę kapitału w obligacje Skarbu Państwa z niewiele mniejszym oprocentowaniem bez ryzyka.

4. Bardzo ważną sprawą jest bezwzględne ujednolicenie na terenie Związku frakcji uzyskiwanych w procesie segregacji odpadów komunalnych przez ich wytwórców (mieszkańców) i przygotowanie tych frakcji do odbioru przez przedsiębiorcę odbierającego odpady.

Bez wdawania się w tym momencie w szczegóły zasygnalizować należy, że ze względu na prawidłową pracę urządzeń technologicznych ZZOK, a także optymalnie najniższe koszty zagospodarowania i stworzenie dla wytwarzających odpady najmniejszej uciążliwości, proponowany jest następujący model selektywnej zbiórki odpadów:

1. Odpady opakowaniowe suche (kod 15 01 02, 15 01 06), worki foliowe poj. ok. 80 – 120 l.

2. Odpady biodegradowalne (kod 20 02 01, 20 01 08), pojemniki 120 l.

3. Odpady ze szkła opakowaniowego (kod 15 01 07), pojemniki 120 l.

4. Popioły (kod ex 200199), pojemniki 120 l.

5. Odpady pozostałe (kod 200199), pojemnik 120 l.

Ad I. Frakcja odpadów opakowaniowych „suchych” zawierających opakowania z tworzyw sztucznych, kartonu, tetrapaki, opakowania metalowe, oraz papier jest najbardziej pożądana w strumieniu odpadów ze względu na łatwość rozsortowania na frakcje podstawowe, ściśle wg wymogów odbiorców frakcji materiałowych. Procesy sortowania tej frakcji na poszczególne rodzaje frakcji materiałowych odbywają się ręcznie w kabinie sortowniczej (sposób znacznie tańszy przy obecnych kosztach pracy i rynku pracy uwarunkowanym bezrobociem), lub poprzez zainstalowanie urządzeń automatycznych znacznie dokładniejszych niż sortowanie ręczne.

Ad II Odpady biodegradowalne wymienione są w ustawie jako odrębna frakcja, której ograniczenie składowania na składowisku określone jest stopniem ograniczeni ilościowego w stosunku do poziomu z roku 1995. Jeśli wytwórca (mieszkaniec) chcący prowadzić selektywną zbiórkę, a tym samym obniżając stawkę ponoszonej opłaty za gospodarowanie będzie miał obowiązek tę frakcje wyodrębnić to w przypadkach kiedy ma ku temu warunki (mieszkańcy posesji z ogrodami) przeznaczy ją do kompostowania we własnym zakresie obniżając ogólne koszty systemu i poprawiając jakość pozostałych frakcji (frakcja biodegradowalna jest najbardziej zanieczyszczającą pozostałe frakcje odpadów).

Ad III Wydzielenie ze strumienia odpadów frakcji szkła opakowaniowego (nie należy mylić tej frakcji ze szkłem budowlanym pochodzącym z remontów i rozbiórek które jest kwalifikowane jako odpady o kodzie 17 09 04) jest stosowane przy selektywnej zbiórce odpadów. Jako osobna frakcja nie musi przechodzić sortowania na głównej linii technologicznej, znacznie kosztownej niż poddanie jego sortowaniu na małej prostej taśmie, bądź sprzedaży jako frakcji materiałowej bez sortowania (szkło opakowaniowe zmieszane). Sprawą o dużym znaczeniu jest umieszczenie w SIWZ w przetargu na odbiór odpadów wymogu jego odbioru przez samochody bez kompaktowania, gdyż mocno potłuczone traci znacznie na wartości jako frakcja materiałowa.

Ad IV Popioły to frakcja która dotyczy niedużej grupy wytwarzających tę frakcję i występuje sezonowo. Jej oddzielne zbieranie podyktowane jest względami techniczno – ekonomicznymi. Przede wszystkim jest to frakcja która może bezpośrednio po zebraniu, bez żadnych procesów przetwarzania (a tym samym i kosztów przetwarzania) będąc z istoty inertną trafić na składowisko, przy czym stosując popioły na przesypkę składowanych odpadów zarządzający składowiskiem nie ponosi opłaty marszałkowskiej za składowanie. Zmieszane z innymi odpadami popioły stanowią utrudnienie procesów sortowania, powodując znaczne zapylenie hali sortowni i uszkodzenia mechanizmów urządzeń technologicznych.

Zaproponowany powyżej sposób segregacji odpadów komunalnych w odniesieniu do stopnia złożoności dla wytwórcy odpadów jest łatwy do przyjęcia i akceptowalny ze względu na jego prostotę i w zestawieniu z wyposażeniem technologicznym ZZOK w Adamkach może stworzyć skuteczny i relatywnie niedrogi dobrze funkcjonujący system zagospodarowania odpadów komunalnych.

1. Logistyka transportu odpadów od wytwórców do ZZOK w Adamkach będzie czynnikiem cenotwórczym, wobec tego należy wprowadzić takie mechanizmy które mogą znacznie optymalizować sposób organizacji transportu odpadów. Do przemyślenia jest umieszczenie w SIWZ przetargu na odbiór odpadów wymogu wyposażenia samochodów w urządzenia do ważenia pojemników na odpady (przynajmniej tych 120 litrowych), przy czym nie chodzi tu o wagi egalizowne, służące za podstawę do rozliczeń finansowych pomiędzy wytwórcą ( właścicielem nieruchomości ) a odbiorcą gdyż masa odpadów odebranych od właściciela nieruchomości nie ma wpływu na wysokość opłaty jaką ten ponosi. Ustawodawca nie przewiduje takiej zależności. Ważenie i ewidencjonowanie masy odpadów ma kapitalne znaczenie przy rozliczeniach masy zebranych odpadów pomiędzy gminami a ZZOK, ustalania wielkości odzysku dla gmin w przypadku trasy zbiórki przebiegającej przez dwie lub więcej gmin jednocześnie, co przy zbiórce wielu frakcji ma znaczenie dla ekonomiki i organizacji zbiórki. Może z powodzeniem służyć do wielu analiz jakie będą prowadzone w trakcie funkcjonowania systemu.

2. Sprawne i tanie funkcjonowanie systemu gospodarki odpadami komunalnymi wymaga przeprowadzenia dobrze przygotowanej i przeprowadzonej kampanii edukacyjnej w oparciu o materiały przygotowane profesjonalnie w sposób przejrzysty i docierający do świadomości mieszkańców. Jeśli gminy członkowskie Związku przyjmą istotne elementy gospodarki odpadami jako wspólne i jednolite to kampania informacyjna na terenie Związku powinna być zintegrowana. Treści zawarte w materiałach informacyjnych muszą być w całości zgodne z obowiązującymi przepisami i normami.

Wymienione aspekty powinny służyć jako podstawa do dyskusji na forum Związku Komunalnego, a po ich ustaleniu i przyjęciu do realizacji mogą i powinny być podstawą do przyjęcia dalszych ustaleń, jak chociażby szczegółowych jednolitych zapisów w SIWZ, których nie da się opracować bez wcześniejszych ustaleń poruszonych powyżej kwestii.

Ważny wpływ na funkcjonowanie systemu będzie miała ściągalność opłat za zagospodarowanie odpadów. Tu jednolitość metody nie ma znaczenia z punktu widzenia interesów Związku Komunalnego, jednakże ze znanych mi źródeł, coraz więcej samorządów zwłaszcza wiejskich z obszarów o niewielkiej migracji okresowej ludności skłania się do przyjęcia jako podstawy do naliczania opłaty liczby mieszkańców zamieszkujących nieruchomość, wykorzystując wiedzę doświadczenie i potencjał sołtysów w zamian za wynegocjowaną prowizję.

Organizacja punktów selektywnej zbiórki odpadów jest także poza sferą szczegółowych ustaleń na forum Związku. Ponieważ w grupie odpadów komunalnych odbieranych przez wybranego w przetargu przedsiębiorcę nie mogą się znajdować takie odpady powstające w gospodarstwie domowym jak: baterie i akumulatory, zużyty sprzęt elektryczny i elektroniczny, przeterminowane leki (także leki nieprzeterminowane), chemikalia lakiery rozpuszczalniki i farby, worki po nawozach i opakowania po środkach ochrony roślin, złom inny niż po opakowaniach i drobnych przedmiotach metalowych, zużyte lampy fluorescencyjne i świetlówki, opony oleje, przedmioty domowe wielkogabarytowe (np. meble), oraz gruz budowlany, zatem należy stwierdzić, że przedmioty te stanowiące odpady powinny być zbierane w punktach selektywnej zbiórki odpadów. Nie będą one przyjmowane przez ZZOK Adamki (poza gruzem i gabarytami po rozbudowie zakładu), dlatego też zarówno w SIWZ przetargów na wybór podmiotu odbierającego odpady jak i w regulaminie utrzymania czystości powinno być wyraźnie opisane rodzaje odpadów jakie przyjmuje punkt selektywnej zbiórki odpadów. W sprawie organizacji i prowadzenia punktów selektywnej zbiórki odpadów nie obowiązują rygory przetargu na wybór podmiotu do ich tworzenia i prowadzenia, zatem gminy mogą te sprawę rozwiązywać dowolnie, chociażby poprzez wybór podmiotu prowadzącego w trybie bezprzetargowym, bądź umieszczając warunek ich prowadzeni, a nawet organizowania w SIWZ przetargów na odbiór odpadów, z obowiązkiem zagospodarowania zebranej masy odpadów przez przedsiębiorcę odbierającego odpady komunalne.

W celu zapewnienia spójnego działania gmin członkowskich Związku byłoby właściwe, aby projekty regulaminów utrzymania czystości i porządku, oraz projekty SIWZ na przetargi na wybór przedsiębiorcy odbierającego odpady od właścicieli nieruchomości były konsultowane z Zarządem Związku.

Sztuka segregacji

Jak segregować odpady

Więcej informacji można uzyskać na stronie: www.zzok-adamki.pl